توضیحات دوره
معرفی دوره داکیومنتری به روایت ایرانی
جریان شناسی فرهنگی، اجتماعی و هنری گسترش مستندسازی در ایران علاوه بر ارتقاء قدرت تشخیص و شناخت محدوده‌ها و مرزهای این هنر برای فعالان این حوزه، مسیر پیش رو را نیز برای افراد مشتاق و دغدغه‌مند در حوزه مستند سازی روشن‌تر و هموارتر می‌کند.
این مجموعه نشست‌های تحلیلی با هدف ایجاد و ارتقاء آگاهی انتقادی دانش‌پژوهان سینمای مستند برگزار شده و دربردارنده مباحثی پیرامون روندهای سیاستگذاری، آموزشی، حرفه‌ای و هنری تجربه شده در تاریخ مستندسازی ایران است. مجموعه این نشست‌های تحلیلی در اردیبهشت ماه 1394 با حضور چند تن از چهره‌های نظریه پردازی در تاریخ سینمای مستند ایران در سالن فارابی دانشگاه هنر و با مشارکت مدرسه هنر و رسانه آینه و سفیر فیلم برگزار شده است.
لیست نشست‌های برگزار شده به شرح زیر است:
این مجموعه نشست‌های تحلیلی با هدف ایجاد و ارتقاء آگاهی انتقادی دانش‌پژوهان سینمای مستند برگزار شده و دربردارنده مباحثی پیرامون روندهای سیاستگذاری، آموزشی، حرفه‌ای و هنری تجربه شده در تاریخ مستندسازی ایران است. مجموعه این نشست‌های تحلیلی در اردیبهشت ماه 1394 با حضور چند تن از چهره‌های نظریه پردازی در تاریخ سینمای مستند ایران در سالن فارابی دانشگاه هنر و با مشارکت مدرسه هنر و رسانه آینه و سفیر فیلم برگزار شده است.
لیست نشست‌های برگزار شده به شرح زیر است:
- نمایشی سازی در سینمای مستند ایران
- نگاهی به عناصر ساختار و مضمون در مستندهای مضحکه پرداز سینمای ایران
- مروری بر تاریخچه آموزش و انتقال مهارت مستند سازی در ایران
- جریان شناسی تاریخی سینمای مستند ایران از ابتدا تا دهه 30
- جریان شناسی تاریخی سینمای مستند ایران در دهه 40
- جریان شناسی تاریخی سینمای مستند ایران در دهه 50
- جریان شناسی تاریخی سینمای مستند ایران در دهه 60 با محوریت سینمای جنگ و دفاع مقدس
- جریان شناسی تاریخی سینمای مستند ایران در دهه 60 با محوریت مستند سازی اجتماعی
- جریان شناسی تاریخی سینمای مستند ایران در دهه 70 و 80
- جریان شناسی تاریخی سینمای مستند ایران در دهه 90
برای آشنایی هرچه بیشتر مخاطبان مدرسه هنر و رسانه آینه ، در ادامه هریک از این نشست‌ها به صورت خلاصه معرفی شده و اشاره کوتاهی به محتوای جلسات خواهد شد.
مروری بر تاریخچه آموزش و انتقال مهارت مستند سازی در ایران
در این نشست آرین طاهری به بررسی جریان‌های اصلی آموزش فیلم‌سازی در ایران پرداخته و ضمن معرفی این جریان‌ها هدف و دیدگاه اصلی طراحان مجموعه نشست‌های داکیومنتری به روایت ایرانی را تشریح می‌کند.
بحث در مورد دو جریان اصلی آموزش فیلم‌سازی در ایران با عنوان
- جریان مستقیم و رسمی که با حضور گروه آموزشی سیراکیوس از آمریکا در ایران آغاز می‌شود.
- جریان غیر مستقیم و غیر رسمی که با فاصله از جریان اول با تدارک محیط‌های فرهنگی و هنری برای نمایش و تحلیل فیلم و همچنین تاسیس و عضویت کلوب‌های فیلم آموزش به صورت غیر مستقیم در حوزه فیلم را پیش می‌برد.
در مورد نقاط عطف و تاثیرگذاری هریک از این جریان‌ها در سینمای مستند بحث شده و الگوهای تاثیرگذاری این جریان‌ها در فیلم مستند بررسی می‌شود.
نمایشی سازی در سینمای مستند ایران
در این نشست محسن زارعی در مورد شیوه‌های دراماتیک کردن فیلم‌های مستند صحبت می‌کند. می‌دانیم که انیمیشن و سینمای داستانی به جهان تخیل وابسته‌اند و سینمای مستند به جهان واقعی یا تاریخی بستگی دارد. ظاهرا ترکیب این دو جهان با یکدیگر متناقض به نظر می‌رسد اما در سال‌های اخیر سینمای مستند میل زیادی به ترکیب با سایر گونه‌های فیلم‌سازی پیدا کرده است.
فرم‌های سینمایی چندرگه و ترکیبی برای این به وجود آمده‌اند تا به طور یکجا واقعیت چند وجهی و جامع‌تری را عرضه کنند.
در این نشست محسن زارعی با معرفی و پخش قست‌هایی از چند نمونه مستندهای سینمای ایران ( از جمله مستند همسران حاج عباس) که نمایشی سازی یا نمایش دراماتیک واقعیت در آن به خوبی انجام شده است مطالب خود در مورد این بخش را بیان می‌کند.
در این نشست محسن زارعی با معرفی و پخش قست‌هایی از چند نمونه مستندهای سینمای ایران ( از جمله مستند همسران حاج عباس) که نمایشی سازی یا نمایش دراماتیک واقعیت در آن به خوبی انجام شده است مطالب خود در مورد این بخش را بیان می‌کند.
نگاهی به عناصر ساختار و مضمون در مستندهای مضحکه پرداز سینمای ایران
در این نشست آرش طاهری به بررسی عنصر شوخی یا مضحکه در فیلم‌های مستند می‌پردازد. فیلم‌هایی که مسائل را از دیدگاه طنز مطرح می‌کنند در دسته مستندهای مضحکه پرداز قرار می‌گیرند. شوخی در فیلم باعث می‌شود که گارد مخاطب شکسته شده و مطالب بهتر و گاهی عمیق‌تر به مخاطب منتقل شود. این فیلم‌ها اغلب به صورت تمثیلی هستند و یک عنصر، شخصیت یا موقعیت در واقع تمثیلی از یک گروه یا یک موقعیت و رویداد واقعی نمایش داده می‌شود.
آرش طاهری این نوع فیلم‌های مستند را به سه دسته شخصیت محور، موقعیت محور و رویداد محور تقسیم کرده و برای هریک نمونه‌هایی را به اجمال توضیح می‌دهد.
آرش طاهری این نوع فیلم‌های مستند را به سه دسته شخصیت محور، موقعیت محور و رویداد محور تقسیم کرده و برای هریک نمونه‌هایی را به اجمال توضیح می‌دهد.
جریان شناسی تاریخی سینمای مستند ایران از ابتدا تا دهه 30
در این نشست جذاب حدودا 3 ساعته محمد تهامی‌نژاد مستندساز و پژوهشگر سینما به بررسی روند تاریخی پیشگامان سینما و نسل اول مستندسازان در ایران می‌پردازد. پیشگامان سینما در ایران کسانی هستند که اولین دستگه‌های ضبط و پخش فیلم را به ایران وارد کردند؛ کسانی که برای نخستین بار برای جامعه شهری ایران در حوزه سینما واژه سازی کرده و مفاهیم جدیدی را به زبان و ادبیات ایران افزودند.
وی با معرفی جنبه‌ها و شیوه‌های مختلف پرداختن به تاریخ سینما و تاریخ سینمای مستند مهمترین فیلم‌سازان و همچنین مهمترین آثار مستند این دوره تاریخی از سینمای مستند ایران را معرفی کرده و بخش‌هایی از شاخص‌ترین مستندهای این دوره را نمایش می‌دهد.
وی با معرفی جنبه‌ها و شیوه‌های مختلف پرداختن به تاریخ سینما و تاریخ سینمای مستند مهمترین فیلم‌سازان و همچنین مهمترین آثار مستند این دوره تاریخی از سینمای مستند ایران را معرفی کرده و بخش‌هایی از شاخص‌ترین مستندهای این دوره را نمایش می‌دهد.
جریان شناسی تاریخی سینمای مستند ایران در دهه 40
در این نشست همایون امامی به بررسی سینمای مستند دهه 40 می‌پردازد. وی که این دهه را دهه گسترش و بالندگی می‌داند مطالبش را در دو بخش ارائه می‌دهد. در بخش اول به معرفی مصداق‌های شکوفایی هنر و ادبیات در دهه 40 پرداخته و سپس خاستگاه این شکوفایی را در زمینه‌های اجتماعی، سیاسی و فرهنگی مورد بررسی قرار می‌دهد.
همایون امامی در بخش دوم سخنان خود در این نشست حدودا 2 ساعته، به معرفی نمونه‌ها و مصداق‌های سینمای مستند در دهه 40 می‌پردازد.
همایون امامی در بخش دوم سخنان خود در این نشست حدودا 2 ساعته، به معرفی نمونه‌ها و مصداق‌های سینمای مستند در دهه 40 می‌پردازد.
جریان شناسی تاریخی سینمای مستند ایران در دهه 50
در این نشست مهرداد فراهانی، پژوهشگر سینما، به بررسی سینمای مستند ایران در دهه 50 می‌پردازد. وی در ابتدای برنامه اعلام می‌کند که به عنوان یک پژوهشگر و مورخ مواجه ش با سینمای مستند با استفاده از اسناد ( فیلم‌های مستند موجود، نوشته‌ها و خاطرات فیلم سازان و نقدهای مطرح شده) است.
بیشتر تولیدات در دهه 50 به تولیدات رادیو و تلویزیون ملی ایران و همچنین وزارت فرهنگ و هنر خلاصه می‌شود. فراهانی در این نشست حدودا یک ساعته به بررسی تولیدات مستند رادیو و تلویزیون ملی ایران در دهه 50 می‌پردازد.
بیشتر تولیدات در دهه 50 به تولیدات رادیو و تلویزیون ملی ایران و همچنین وزارت فرهنگ و هنر خلاصه می‌شود. فراهانی در این نشست حدودا یک ساعته به بررسی تولیدات مستند رادیو و تلویزیون ملی ایران در دهه 50 می‌پردازد.
جریان شناسی تاریخی سینمای مستند ایران در دهه 60 با محوریت سینمای جنگ و دفاع مقدس
در این نشست که با حضور دکتر حمید دهقان‌پور مدرس سینما و عضو هیئت علمی دانشکده سینما و تئاتر دانشگاه هنر و همچنین دکتر شهاب اسفندیاری مستندساز و مدرس سینما برگزار شده است؛ از زوایای مختلف به سینمای جنگ و مشخصا سینمای دفاع مقدس و به ویژه بررسی مجموعه مستند روایت فتح پرداخته می‌شود.
دکتر دهقان‌پور معتقد است فیلم‌های مستند جنگی را می‌توان به شکل‌های مختلف دسته بندی کرد :
دکتر دهقان‌پور معتقد است فیلم‌های مستند جنگی را می‌توان به شکل‌های مختلف دسته بندی کرد :
- فیلم‌های پشت جبهه و داخل جبهه
- فیلم‌های مستند جنگی خبری یا مستند جنگی گزارشی
دکتر دهقان‌پور ضمن بررسی و معرفی مستندهای جنگی مختلف، خالص‌ترین و ناب‌ترین فیلم‌های مستند جنگی در ایران را مجموعه مستندهای روایت فتح معرفی می‌کند.
در ادامه دکتر شهاب اسفندیاری از دریچه مطالعات هنر وارد بحث شده و بررسی فیلم‌های مستند را در سه حوزه متن محور، مؤلف محور و مخاطب محور ممکن می‌داند، اگرچه در اغلب مطالعات انجام شده حوزه سوم غالبا نادیده گرفته شده است. دکتر اسفندیاری در یک دسته بندی کلی مستندهای جنگی دهه 60 را به سه دسته کلی تقسیم می‌کند:
در ادامه دکتر شهاب اسفندیاری از دریچه مطالعات هنر وارد بحث شده و بررسی فیلم‌های مستند را در سه حوزه متن محور، مؤلف محور و مخاطب محور ممکن می‌داند، اگرچه در اغلب مطالعات انجام شده حوزه سوم غالبا نادیده گرفته شده است. دکتر اسفندیاری در یک دسته بندی کلی مستندهای جنگی دهه 60 را به سه دسته کلی تقسیم می‌کند:
- مستندهای اولیه : صرفا اطلاع رسانی و کاملا غیر حرفه‌ای و غیر سازمان یافته
- مستندهای تبلیغاتی : مستندهایی که با ورود سازمان‌ها و ارگان‌های مختلف از جمله ارتش و صدا و سیما ساخته می‌شوند
- مجموعه مستندهای روایت فتح
دلایلی که دکتر اسفندیاری برای جذابیت و اختصاصی بودن مستندهای روایت فتح بیان می‌کند از ویژگی‌های خاص این نشست جذاب به شمار می‌رود.
جریان شناسی تاریخی سینمای مستند ایران در دهه 60 با محوریت مستند سازی اجتماعی
پیروز کلانتری مستند ساز و پژوهشگر سینما در این نشست حدودا دو ساعته علاوه بر پرداختن به فضای کلی مستند سازی در دهه 60 در بخش دوم سخنان خود به صورت اختصاصی به فضای مستند سازی اجتماعی در این دهه می‌پردازد.
به اعتقاد کلانتری فضای مستندسازی و کلیه فرآیندهای اجتماعی در دهه 60 و حتی پس از آن، باید به عنوان پدیده‌های متصل به انقلاب اسلامی که اساسا زیست جامعه ایرانی را تحت تاثیر قرار داد، مورد بحث و بررسی قرار بگیرند. به عنوان مثال تسخیرلانه جاسوسی در ارتباطات داخلی و خارجی تاثیر گذاشته و لازم است تبعات اجتماعی آن مورد بحث و بررسی قرار گیرد.
به اعتقاد کلانتری فضای مستندسازی و کلیه فرآیندهای اجتماعی در دهه 60 و حتی پس از آن، باید به عنوان پدیده‌های متصل به انقلاب اسلامی که اساسا زیست جامعه ایرانی را تحت تاثیر قرار داد، مورد بحث و بررسی قرار بگیرند. به عنوان مثال تسخیرلانه جاسوسی در ارتباطات داخلی و خارجی تاثیر گذاشته و لازم است تبعات اجتماعی آن مورد بحث و بررسی قرار گیرد.
جنگ تنها یک ماجرا نبوده و خیلی از جنبه‌های فرهنگی و اجتماعی را به حرکت در آوره است. اما متاسفانه تصویر دقیق و مشخصی از این که در پشت جبهه واقعا چه اتفاقی می‌افتد و زندگی روزمره و اجتماعی مردم در دهه 60 چگونه است وجود ندارد. در بررسی جامعه مهم است که ببینیم جامعه خودش را چگونه تصویر می‌کند. زندگی روزمره مردم یک زندگی فعال و پر تحرک است اما این تکاپوی جامعه غالبا در تصاویر مستند از دهه 60 دیده نشده یا بسیار کم است.
کلانتری نهایتا مستندهای دهه 60 را در دسته‌بندی‌های زیر قرار داده و هر دسته را با ذکر نمونه‌های موفق مورد بحث و بررسی قرار می‌دهد.
کلانتری نهایتا مستندهای دهه 60 را در دسته‌بندی‌های زیر قرار داده و هر دسته را با ذکر نمونه‌های موفق مورد بحث و بررسی قرار می‌دهد.
- مستندهای اجتماعی
- مستندهایی که در تلویزیون ساخته می‌شد
- مستندهای جنگ
- مستندهای مردم شناسانه ( محمدرضا مقدسیان)
- مستندهای رفتار شناسی فرهنگی-تاریخی (عباس کیارستمی)
- مستندهای صنعتی (مرتبط با فضای سازندگی)
جریان شناسی تاریخی سینمای مستند ایران در دهه 70 و 80
در این نشست بیش از 2 ساعته روبرت صافاریان مستندساز و منتقد سینما درباره ویژگی‌های خاص مستندسازی در دهه‌های 70 -80 صحبت می‌کند. محتوای این نشست به سه بخش کلی تقسیم می‌شود: تعریف و ویژگی‌های خاص این دو دهه از مستندسازی، نمایش بخش‌هایی از فیلم‌های ساخته شده در این دو دهه و بحث و بررسی این فیلم‌ها، اتفاقاتی که بیرون از حوزه فیلم‌سازی مستند باعث ایجاد تغییرات در حوزه مستندسازی شده است.
در بخش اول مهمترین ویژگی‌های فیلم‌سازی در این دوره به تفصیل مورد بحث و بررسی قرار می‌گیرد. افزایش استفاده از تکنولوژی برای تصویربرداری مستند و همچنین تدوین مستند از مهمترین ویژگی‌های این دوره عنوان می‌شود.
در بخش دوم که جذاب‌ترین بخش نشست محسوب می‌شود، قسمت‌هایی از برخی فیلم‌های ساخته شده در این دو دهه نمایش داده شده و تکنیک‌های به کار رفته در این فیلم‌ها با مشارکت حاضران در جلسه مورد بحث و بررسی قرار می‌گیرد. چهار فیلم بررسی شده در این بخش عبارتند از:
در بخش اول مهمترین ویژگی‌های فیلم‌سازی در این دوره به تفصیل مورد بحث و بررسی قرار می‌گیرد. افزایش استفاده از تکنولوژی برای تصویربرداری مستند و همچنین تدوین مستند از مهمترین ویژگی‌های این دوره عنوان می‌شود.
در بخش دوم که جذاب‌ترین بخش نشست محسوب می‌شود، قسمت‌هایی از برخی فیلم‌های ساخته شده در این دو دهه نمایش داده شده و تکنیک‌های به کار رفته در این فیلم‌ها با مشارکت حاضران در جلسه مورد بحث و بررسی قرار می‌گیرد. چهار فیلم بررسی شده در این بخش عبارتند از:
- گفتگو در مه ( محمدرضا مقدسیان)
- اینجا تهران است ( احسان حدادی)
- جای خالی آقا یا خانم ب ( فیما امامی، رضا دریانور)
- 21 روز و من ( شیرین برق‌نورد)
اگر به مستند و مستند سازی علاقه‌مند هستید توصیه میکنم، تماشای این بخش جذاب را از دست ندهید.
در بخش آخر مجموعه اتفاقاتی که از دیدگاه سخنران برنامه خارج از دنیای فیلم‌سازی در این دو دهه دنیای مستند را تحت تاثیر قرار داده معرفی می‌شوند.
در بخش آخر مجموعه اتفاقاتی که از دیدگاه سخنران برنامه خارج از دنیای فیلم‌سازی در این دو دهه دنیای مستند را تحت تاثیر قرار داده معرفی می‌شوند.
جریان شناسی تاریخی سینمای مستند ایران در دهه 90
در بخش ابتدایی این نشست محمدصادق باطنی به معرفی و دسته‌بندی جریان‌های مستندسازی درد دهه 90 پرداخته و بخشی از مهمترین فیلم‌های این دهه را به صورت اجمالی معرفی کرده و تیزرهای معرفی فیلم‌ها نمایش داده می‌شود.
در بخش دوم این نشست که همراه با سلیم غفوری و محسن یزدی به معرفی جریان مستندسازان بحران و مستندسازان مساله محور معتقد به انقلاب اسلامی پرداخته می‌شود.
سلیم غفوری مستند ساز و مدیر شبکه مستند به جریان مستندسازی بحران در کشورهای منطقه در سال‌های ابتدایی دهه 90 و متاثر از بهار عربی پرداخته و شاخص‌ترین نمونه‌های مستند ساخته شده در این جریان را معرفی می‌کند. از دید این مستندساز توجه به تحولات و کانون‌های بحران در جهان یکی از ویژگی‌های مستندسازی در ابتدای دهه 90 بوده است. از نمونه مستندهای معرفی شده در این بخش می‌توان به مستند کریم ساخته آقای محسن برمهانی در تونس، خالد و مجتبی ساخته روح‌الله ربیعی در سوریه، مستند زخم چی‌وار ساخته سهیل کریمی در منطقه پاراپنار پاکستان و مجموعه مستندهای بدون مرز عشق در عراق نام برد.
در ادامه محسن یزدی از نیاز جریان انقلاب به تربیت نیروی انسانی و آموزش مستنندسازی برای پشتیبانی هنری از انقلاب گفت و مستندسازهایی که با ویژگی‌هایی خاص و متفاوت پس از سال 88 وارد عرصه مستندسازی شدند.
در بخش دوم این نشست که همراه با سلیم غفوری و محسن یزدی به معرفی جریان مستندسازان بحران و مستندسازان مساله محور معتقد به انقلاب اسلامی پرداخته می‌شود.
سلیم غفوری مستند ساز و مدیر شبکه مستند به جریان مستندسازی بحران در کشورهای منطقه در سال‌های ابتدایی دهه 90 و متاثر از بهار عربی پرداخته و شاخص‌ترین نمونه‌های مستند ساخته شده در این جریان را معرفی می‌کند. از دید این مستندساز توجه به تحولات و کانون‌های بحران در جهان یکی از ویژگی‌های مستندسازی در ابتدای دهه 90 بوده است. از نمونه مستندهای معرفی شده در این بخش می‌توان به مستند کریم ساخته آقای محسن برمهانی در تونس، خالد و مجتبی ساخته روح‌الله ربیعی در سوریه، مستند زخم چی‌وار ساخته سهیل کریمی در منطقه پاراپنار پاکستان و مجموعه مستندهای بدون مرز عشق در عراق نام برد.
در ادامه محسن یزدی از نیاز جریان انقلاب به تربیت نیروی انسانی و آموزش مستنندسازی برای پشتیبانی هنری از انقلاب گفت و مستندسازهایی که با ویژگی‌هایی خاص و متفاوت پس از سال 88 وارد عرصه مستندسازی شدند.
نظرات